“No oceans, no us” is de veelzeggende slagzin van de documentaire “Mission Blue” over het levenswerk van marinebioloog Sylvia Earle. Jeroen’s papa geeft ons geregeld gouden literatuur- en filmtips. Toen hij ons de tip gaf om naar de documentaire “Mission Blue” te kijken, wisten we niet hoe snel we de televisie moesten aanzetten (iets wat overigens zeer zelden gebeurt). Het is zo’n aangrijpende, indrukwekkende en tegelijk motiverende documentaire over onze oceanen, dat het absoluut het aanraden waard is.

Oceanen: een paradijs in verval

Sylvia Earle was één van de eerste Amerikaanse oceanografen. Ze heeft meegewerkt aan de documentatie van het leven onder water (incl. de inventarisatie van meer dan 20 000 soorten zeewieren). Als kind was ze al gepassioneerd door duiken en het ontdekken van die magische onderwaterwereld. Ze hield ervan om dingen uit elkaar te halen en werd er door haar vader steevast aan herinnerd hoe belangrijk het was om daarbij geen onderdelen te verliezen. Zo is het ook met ons ecosysteem en diversiteit op aarde. We verliezen zoveel vitale onderdelen dat het heel moeilijk zal zijn om het geheel terug te herstellen.

Ik mag dan wel radicaal lijken, maar dit is omdat ik dingen zie die anderen niet kunnen zien. Als jullie de dingen zouden kunnen zien die ik gedurende duizenden uren onder water zag, dan zou ik helemaal niet radicaal lijken!

Sylvia heeft onze wereld onder water ongelooflijk zien veranderen gedurende haar leven. In de documentaire vertelt ze hoe toen ze de oceaan 60 jaar geleden begon te verkennen, niemand zich kon voorstellen dat we zoveel schade we aan dit paradijs konden aanrichten. Toen leek het nog een tuin van Eden onder water, maar vandaag is het een paradijs in verval. Geregeld krijgt ze tranen in de ogen wanneer ze vertelt over het dramatische verlies aan biodiversiteit.

De Golf van Mexico was letterlijk haar achtertuin. 60 jaar geleden was er slechts één olieboorplatform in de Golf van Mexico, terwijl er dat vandaag meer dan 33 000 zijn om onze voorraad fossiele brandstoffen op pijl te houden. Niet alleen zorgt de olieboring (en de bekende, verwoestende rampen zoals die van 2010) voor een dramatisch verlies aan biodiversiteit in de oceanen, ook draagt het bij tot de uitstoot van broeikasgassen met het gat in de ozonlaag en de klimaatopwarming als gevolg. Ook overbevissing verstoort ons ecosysteem dusdanig waardoor het helemaal uit balans geraakt. Tijdens mijn reis naar Japan zal ik met een wrang gevoel de Tokyo Fish Market bezoeken, waar ze tonijnen verkopen terwijl die soort reeds voor 95% uitgeroeid is door overbevissing. We raken meer en meer vitale onderdelen kwijt… Toch brengt Sylvia geen defaitistisch verhaal en benadrukt ze dat we nog veel kunnen doen:

Wat ik hier vertel is niet zomaar een gevoel, maar simpelweg een realiteit die zich voltrekt. Maar het is ook een realiteit dat we nog de kans hebben om het tij te keren en die kans moeten we absoluut grijpen

Groeiende “dead zone” onder water

60 jaar geleden waren de oceanen vol leven en vol diversiteit en in amper één generatie is het grootste deel van dit leven verdwenen. Het gaat onder meer over:

• het afsterven van prachtige koraalriffen op grote schaal
• dumping van ongelooflijk veel afval op de oceaanbodem
• ernstige watervervuiling door meststoffen en lozingen van afvalwater en olie
• drastische afnamen van biodiversiteit door overbevissing

Op die manier verdwijnt de zuurstof uit het water en zo verdwijnen de koraalriffen in sneltempo. Het aantal koraalriffen is al meer dan gehalveerd in amper enkele decennia. De oceanen zijn stervende. De Golf van Mexico is de grootste ‘dead zone’ op aarde, maar de laatste decennia zijn er meer dan 500 dead zones op andere plaatsen in de oceaan ontstaan. Dat is iets waar we wakker van moeten liggen. Dat is iets wat het voortbestaan van ons leven op aarde ernstig in gevaar brengt. Plankton, waterplanten, algen en zeewieren produceren immers meer dan de helft van de zuurstof op aarde. Maar dat is ook iets wat nog gestopt kan worden.

Een reden tot hoop?

Het is meer dan vijf voor twaalf. Als we blijven doorgaan zoals we nu bezig zijn, dan ziet de toekomst op aarde er niet rooskleurig uit. Vaak maken mensen de link niet tussen de staat van onze oceanen en wat er op dit moment met het klimaat gebeurt. De oceanen zijn de belangrijkste regulator van de temperatuur op aarde en zijn essentieel voor het leven op aarde.

De laatste decennia worden er meer en meer Nationale en Provinciale parken opgericht waardoor 12% van het land op aarde beschermd is. Ik heb er in Canada, Montenegro, Bosnië en zelfs in ons eigen land veel mogen bezoeken. Sylvia pleit ervoor dat dit ook met de oceaan gebeurt. Nu is amper 1% van de oceanen beschermd. Daarom richtte ze zogenaamde ‘hope spots’ op. Dat zijn koraalriffen of andere delen van de oceaan die ernstig bedreigd waren, maar waar mensen bewust hebben gekozen om dingen anders te doen en zo de oceaan te beschermen. Op die manier kan men laten zien dat concrete acties van overheden en lokale gemeenschappen kunnen bijdragen tot het voortbestaan van een gezonde oceaan. Een voorbeeld hiervan is het ecologisch verantwoord walvissen spotten waar ik eerder over schreef. Deze plaatsen zijn een symbool van hoop en zetten aan tot het verantwoord omspringen met onze oceanen.

Je kan wel 1000 redenen bedenken om iets niet te moeten doen. Wees moedig en laat je hier niet door tegenhouden in het verwezenlijken van de dingen die er werkelijk toe doen.

Nu is haar levensdoel om aan de rest van de wereld duidelijk te maken wat er aan de hand is in de oceaan. Het is van vitaal belang voor ons leven op aarde om de oceanen te beschermen: “no ocean, no us” is absoluut geen holle slogan. We kunnen leren uit het verleden en er iets aan doen voor het te laat is. De tijd dringt. De tijd is nu.

Je kan de documentaire via Netflix bekijken. Voor meer info over het project, video’s en foto’s, bezoek de website hier.